Η δημοφιλής ζωή των παιδιών από 0 χρονών στο Facebook

Τις προάλλες έκανα μια βόλτα στη γειτονιά μου. Πήγα μέχρι το παλιό μου σχολείο, πέρασα από μια γιαγία που χαιρετάω χρόνια, χωρίς να ξέρω το όνομά της, και μετά από το πάρκο, όπου πολλά μικρά παιδιά έπαιζαν ανέμελα και ούρλιαζαν από χαρά σα δαιμονισμένα ενώ οι γονείς τους μαζεμένοι σε ένα-δύο παγκάκια τα πρόσεχαν κουτσομπολεύοντας διάφορα. Αμέσως σκέφτηκα δύο πράγματα: α) ευτυχώς υπάρχουν παιδιά που πραγματικά παίζουν β) θα κάνω ένα πείραμα facebook-ικό και αν φάω μπουκέτο, το 'φαγα.

Το πείραμα είχε ως εξής: πλησιάζω τα παιδιά από κοντά και αρχίζω να χρησιμοποιώ πάνω τους την εξουσία του φακού απαθανατίζοντάς τα ένα-ένα. Πλησίασα σα βρεγμένη γάτα στην αρχή, πιο τολμηρά στη συνέχεια, άνοιξα την camera και άρχισα να φωτογραφίζω τα πρόσωπά τους. Οι γονείς ανησύχησαν αφού είδαν μια άγνωστη, να ταλαντίζει ανάμεσα στα όρια της παρενόχλησης και της προστασίας χωρίς τη δική τους συγκατάθεση. Έτρεξαν γρήγορα κοντά μου και με τόνο φωνής έτοιμη για καυγά μου είπαν λίγο-πολύ: "Ποιά είσαι συ; Με ποιο δικαίωμα φωτογραφίζεις τα παιδιά μας; Είναι παράνομο! Ουστ από δω". Εννοείται πως έβαλα τα γέλια γιατί το δόλωμα με τον προσωπικό κατάλογο από τις φάτσες των παιδιών έπιασε και το πείραμα πέτυχε. Οι ίδιοι μεταμόρφωνουν τα παιδιά από υποκείμενα σε αντικείμενα και με δημοφιλή ζωή στο facebook από μόλις ΜΗΔΕΝ χρονών μέσω της καθημερινής/24ωρης προβολής τους .

Αν κάνεις μια βόλτα στους φίλους σου στο facebook θα πέσεις σε πλημμύρα από φωτογραφίες παιδιών: παιδιά που παίζουν, που τρώνε, που κλαίνε, μόλις γεννηθούν, όταν θηλάζουν, το πρώτο δόντι, με το πρώτο γιο-γιο, πασαλειμμένα με φαί, χτυπημένα, γυμνά, στην παραλία, με ποδήλατα, στο σχολείο, με το iPad κ.ο.κ. Τα παιδιά σας όπως και τα σκυλιά με τα γατιά είναι σταρ στο Facebook πριν γεννηθούν. Τα accounts είναι δικά σας και εννοείται πως τα χρησιμοποιείτε όπως εσείς θέλετε. Έχετε όμως σκεφτεί (ποτέ) ποιος τα κοιτάει και με τι βλέμμα; Όπως πολύ καλά θυμάμαι, ένας τρελός τύπος ο κύριος Σκαρπέλος που έλεγε διάφορα χαζά, ανάμεσα στα άλλα μας είχε πει πως μια φωτογραφία από μόνη της είτε δείχνει ένα παιδί, μια γυναίκα, έναν άντρα, γυμνό ή όχι δεν ενέχει σημασίες όπως: ερωτικές, σεξουαλικές, κοινωνικές κ.τλ. Το βλέμμα που την κοιτάζει την επενδύει με νοήματα συνδυαστικά με πολλές άλλες παράμετρους. Μας το είπε ενώ δίδασκε τον περίφημο, ανώμαλο Arthur Munby ο οποίος είχε φετίχ να φωτογράφιζει γυναίκες εργάτριες (βρείτε τη σχέση εξουσίας μόνοι σας εδώ) εν ώρα εργασίας, λερωμένες (φετίχ;) σε στάσεις που κυρίως παρέπεμπαν σε άντρα (βρείτε μόνοι σας, και πάλι, το γιατί). Οι φωτογραφίες του μας δίνουν εκτός από πληροφορίες για την εποχή, στοιχεία για το βλέμμα που είπαμε πιο πάνω. Το βλέμμα που σε κάποιους ικανοποιεί σεξουαλικές ορέξεις. Αυτό συμβαίνει και με τις δικές μου και τις δικές σου φωτογραφίες. Μπορεί να τις ανεβάζουμε με αθώες ή μηχανικές σκέψεις στο μυαλό μας, αλλά όπως έλεγε και η γιαγιά μου "ποτέ δεν ξέρεις...". Για τις δικές μας φωτογραφίες είμαστε υπεύθυνοι εμείς, γιατί ονομαζόμαστε ενήλικοι. Για τις εικόνες των παιδιών την ευθύνη ή την επιλογή της προβολής δεν την έχουν τα ίδια, αλλά αυτοί που αποφασίζουν για αυτά χωρίς αυτά π.χ. αδέρφια, νονές, γονείς.

Την ίδια στιγμή που θυμώνουν όταν κάποιος φωτογραφίζει το παιδί τους χωρίς την άδειά τους, την ίδια στιγμή το εκθέτουν στο διαδίκτυο. Το επίτευγμα της αναπαραγωγής και διαιώνισης του είδους, προϋπήρχε του Facebook ή όχι; Γιατί δεν σε ικανοποιεί να κοιτάζεις το παιδί σου live και θες να το κοιτάζεις online; Γιατί σε ενοχλεί το κείμενο ενώ την ίδια στιγμή ποστάρεις τη φωτογραφία; Μήπως ζητάς επιβράβευση στον άθλο σου; Μήπως θες αναγνώριση ή δεν έχεις κάτι νέο να πεις για την προσωπική σου ζωή; Μήπως σε αντικατέστησες με το παιδί σου, μέσα από τις φωτογραφίες του; Γιατί σκατά δεν κάνεις μια λίστα με τους ανθρώπους του πολύ κοντινού σου κύκλου και εκεί να μοιράζεσαι τις φωτογραφίες που σίγουρα θα είναι πιο ασφαλείς; Γιατί δεν βάζεις την μούρη σου profile picture που είσαι τόσο όμορφος/η και βάζεις αυτού; Έχεις σκεφτεί πως τρίτα βλέμματα γνωρίζοντας το σχολείο, το όνομα και το πρόσωπο του παιδιού μπορούν να το πλησιάσουν εύκολα;

Είναι το ίδιο με το ντοκιμαντέρ Up series γνωστό και ως 7up. Για να μη σπαταλήσω τις γραμμές που δεν έχω και το χρόνο σου που εκτιμώ, το 7up έδειχνε την ζωή και την πορεία παιδιών από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις. Κάποια από αυτά όταν μεγάλωσαν παραπονέθηκαν για τις επιλογές των γονιών τους που οι ίδιοι δεν είχαν κάνει ΠΟΤΕ. Εκτός από τις υπαρξιακές/ψυχολογικές αίτιες για την έκθεση, υπάρχουν και μάτια που βλέπουν τις εικόνες διαφορετικά π.χ. σεξουαλικά. Κάνω λάθος; Γιατί δεν θες να σκεφτείς πως υπάρχει η παραμικρή πιθανότητα η φωτογραφία του να ικανοποιεί τρίτες ορέξεις; Είναι σοκαριστικό, αλλά πρέπει να το έχουμε στην άκρη του μυαλού μας. Είναι ασχρό, μα υπάρχουν και αυτά τα μυαλά. Σημειώνω πως δεν τάσσομαι υπέρ του αποκλεισμού, αλλά υπέρ της συνειδητής επιλογής που προηγείται μιας αναλυτικής σκέψης και έρευνας. Είναι σαν μια γυναίκα που θηλάζει. Ένα, κατά τη γνώμη μου, υπέροχο αριστούργημα. Ένα θέαμα που σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να μας κάνει να νιώθουμε ντροπή, ακόμα και αν γίνεται σε δημόσιο χώρο. Η γυναίκα (όμως) που αποφασίζει να θηλάσει δημόσια, χρειάζεται πρώτα να ρίξει ένα βλέμμα στο κοινό που την περιτριγυρίζει και να καταλάβει εάν νιώθει άνετα με αυτό. Αν είναι όλα ΟΚ τότε προχωράει.

Δεν θέλω να σε τρομάξω γιατί ξέρω πως είναι δύσκολο σήμερα να μεγαλώνεις ένα παιδί και θες να το χορτάσεις offline, online, live. Εννοείται πως ξέρω πως θες να προστατεύσεις όχι μόνο το δικό σου αλλά το οποιοδήποτε παιδί και δεν το κάνεις εσκεμμένα και για λάθος λόγους. Εννοείται επίσης, πως δεν θα σε καθοδηγήσω στην απόφαση σου. Αυτή θα την πάρεις πάλι εσύ.

p.s. Ευχαριστώ την Αντιγόνη, ψυχολόγο, για τη βοήθειά της. Τον Γιάννη Σκαρπέλο για τις ώρες που ξόδεψε εμπλουτίζοντάς με γνώση και τον Παύλο για τις χρήσιμες συμβουλές του.